استانداردهای HSE
سرفصل‌های مقاله
همانطور که در بخش های قبل گفته شد، HSE وظیفه تعیین و پیگیری قوانین مربوط به سلامت و امنیت محیط کار را بر عهده دارد و همانگونه که اشاره شد HSE شامل 3 بخش اصلی می شود که عبارتند از سلامتی، امنیت و محیط زیست. در همین راستا، استانداردهای HSE نیز به سه بخش اصلی تقسیم شده و هر کدام از این بخش ها دارای استانداردهای مربوط به خود هستند. این استانداردها در محیط های کاری مختلف با هم تفاوت داشته و رعایت بعضی از این استانداردها در مقایسه با استانداردهای دیگر و در محیط‌های کاری مختلف، بر دیگر استانداردها الویت دارد. به همین منظور در این بخش از مقاله به بررسی این استانداردها در هر یک از سه بخش HSE خواهیم پرداخت. در بخش اول به معرفی استانداردهای مربوط به بخش سلامت HSE خواهیم پرداخت.
استانداردهای HSE در حوزه سلامت
استانداردهای بخش سلامت خود به زیر شاخه‌های متعددی تقسیم می شود. این استانداردها شامل جزئیاتی در مورد کارکنان قبل از به خدمت گرفته شدن، هنگام خدمت و بعد از دوران خدمت می‌شود. در ادامه به بررسی استانداردهای بین المللی در زمینه سلامت کارکنان طبق قوانین HSE خواهیم پرداخت.
نحوه دریافت گواهینامه HSE را در ایمن ترافیک مگ بخوانید.
حداقل استانداردهای سلامت
طبق استانداردهای HSE، قبل از استخدام کارکنان لازم است تا ارزیابی سلامتی کلی بر روی کارکنان انجام گیرد. ارزیابی سلامتی محدود به استخدام کارکنان نبوده و در مواقع دیگری نیز ارزیابی سلامتی به عنوان بخشی از استانداردهای HSE در آن مقطع معرفی شده. از جمله مواردی که طبق استانداردهای سلامتی، ارزیابی سلامتی در آنها ضروری است، شامل تغییر جایگاه شغلی کارکنان و تغییر وظایف، شرایط شغلی که ممکن است سلامت کارکنان را به خطر بیاندازد، ارزیابی‌های منظم دوره‌ای، و همچنین قبل از پایان خدمت و آغاز بازنشستگی می‌شود. ارزیابی سلامتی الزاما توسط پزشک مورد تایید سیستم پزشکی هر کشور صورت می‌پذیرد. تمامی نتایج مربوط به ارزیابی نیز توسط توسط متخصصین بررسی و تجزیه و تحلیل خواهد شد. یکی از مواردی که طبق استانداردهای HSE، ارزیابی سلامتی برای آن واجب است، زمان بازگشت کارکنان بعد از مرخصی طولانی مدت استعلاجی است.
انتخاب کارکنان مناسب
طبق قوانین HSE تمامی سازمان‌ها و شرکت‌ها موظفند کارکنان را متناسب با جایگاه شغلی مورد نظر و فعالیت‌هایی که در آن غالب شغلی از کارکنان انتظار می رود، مورد ارزیابی سلامتی قرار دهند. کارفرماین موظفند آموزش‌های سلامتی و امنیتی لازم مربوط به جایگاه شغلی را و فعالیت‌های مربوط به آن را در اختیار کارمندان قرار دهند.
کنترل فاکتورهای اولیه سلامتی
استانداردهای سلامتی کارکنان تنها محدود به سلامتی جسمی کارکنان نمی شود و شامل جزئیات مهم دیگری نیز می شود. کنترل پاکی هوا و آب از مهم‌ترین فاکتورهایی هستند که باید مورد بررسی قرار بگیرند. ارزیابی محیط کار از نظر سلامتی به صورت مداوم ار وظایف کارفرمایان است. اطلاعات مربوط به این ارزیابی‌ها در دراز مدت به کنترل کیفیت محیط کار کارمندان کمک بسیار زیادی می‌کند.
ماموریت کارکنان
یکی دیگر از وظایف کارفرمایان تامین امنیت و سلامتی کارکنانی است که به ماموریت‌های کاری فرستاده می شوند. این استانداردها شامل ارزیابی سلامت کارکنان و توانایی آنها برای فرستاده شدن به ماموریت، و همچنین سلامت آنها در طول سفر می‌شود. بر اساس این استاندرادها کارفرمایان موظفند واکسیناسیون های لازم را برای ماموریت های خاص انجام داده و داروهای مور نیاز کارمندان در طول سفر را تامین کنند. حمل و نقل مناسب نیز بر عهده کارفرمایان بوده و تامین غذا و آب سالم با کیفیت مناسب نیز بر عهده کارفرمایان است. بیمه سفر نیز از ملزومات فرستادن کارمندان به سفرهای کاری است.
سلامت روانی کارکنان
سلامت روحی و روانی کارکنان و همچنین سلامتی فیزیکی کارکنان و نظارت بر سلامتی آنها بر عهده کارفرمایان بوده و تامین آن در الویت قرار دارد. به همین منظور کارفرمایان موظفند شرایطی را فراهم کنند تا این فاکتورها به صورت مداوم و در بازه های زمانی مشخص مورد بررسی و تایید قرار بگیرند.
تغذیه کارکنان
یکی دیگر از مهم‌ترین فاکتورهای مربوط به سلامتی کارکنان، تامین آب و غذای سالم برای کارکنان در طول خدمت آنهاست. به همین منظور حداقل استانداردهایی از طریق HSE برای کارفرمایان تعریف شده که موظف به رعایت آن هساتند. یکی از این استانداردها تامین وسایل سرمایی و گرمایی مناسب برای نگهداری و پخت غذا در محیط‌های کاری است. در دیگر استانداردها راجع به نگهداری منابع قابل حمل اب توضیحاتی داده شده که به موجب آن این منابع باید در محل‌هایی مناسب و به دور از آلودگی نگهداری شوند.
در این بخش به معرفی بهش H که همان سلامتی کارکنان و محیط کار است، پرداخته شد. در ادامه مطلب به ارائه توضیحات و استانداردهایی در مورد بخش S یا همان امنیت و ایمنی کارکنان و محیط کاری خواهیم پرداخت.
امنیت و ایمنی
بعد از اطمینان از سلامت جسمی و روحی کارکنان نوبت به امنیت و ایمنی کارکنان می رسد. HSE به همین منظور حداقل استانداردهایی تعیین کرده است که به موجب آنها می‌توان ریسک تلفات، صدمات و اسیب‌به محیط کار را تا حد قابل توجهی کاهش داد. به این ترتیب می‌توان محیط کار را به شکل پایدار ایمن سازی کرده و از تلفات جلوگیری کرد.
حداقل استانداردهای ایمنی
ارزیابی خطر و ریسک یکی از مهم‌ترین مراحل بوده و محیط کار باید به صورت مستمر مورد ارزیابی های لازم قرار بگیرد. تمامی سیستم‌های موجود در محل کار باید به صورت دائم مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیرند تا از سلامت آنمها و ایمن بودن آنها اطمینان لازم کسب شود. برای طراحی محیط کار و وسایل استفاده شده در آن باید از افراد متخصص و کارآمد استفاده شود.تیم‌های ارزیابی علاوه بر بازدیدهای مستمر و در بازه‌های زمانی مشخص، موظفند تا به صورت سرزده نیز محیط‌های کاری را مورد ارزیابی قرار دهند و علاوه بر آن در صورت بروز هرگونه خطری به سرعت در دسترس باشند.
این استانداردها در محیط‌های کاری متفاوت دارای استانداردهای متفاوتی هستند و بسته به میزان ریسک و خطر این استانداردها سخت‌گیرانه‌تر خواهند بود. به عنوان مثال استانداردهای معادن و کارگاه‌های ساختمانی و دکل‌های نفتی بسیار سخت‌گیرانه‌تر از استانداردهای یک محیط کاری معمولی در شهر خواهد بود. استانداردهایی که در ادامه گفته خواهد شد شامل استانداردهای محیط‌هاتی کاری پرخطر نیز خواهد بود و تنها محدود به محیط‌های کاری معمول شهری نمی شود.
خطر نشت و سیلاب
یکی از این استانداردهای مربوط به ایمنی که توسط HSE ارائه شده است، مربوط به ریسک سیلاب و ریزش در محیط‌های کاری است که احتمال آبگرفتگی در آنها زیاد است. به عنوان مثال می توان گفت معادن یکی از پرخطر‌ترین محل‌ها از نظر احتمال وقوع سیلاب، ریزش صخره و حتی نشت گاز هستند. به همین منظور تیم‌های ارزیابی متخصص موظفند تا به صورت دائمی و مستمر محل‌هایی که در آنها احتمال نشتی، ریزش و آبگرفتگی زیاد است را مورد بررسی کامل قرار دهند. در صورتی که محل کار در محلی با اب و هوایی بدتر قرار داشته باشد، این ارزیابی‌ها در بازه‌های زمانی کوتاه‌تری صورت خواهد پذیرفت. لازم به ذکر است که رعیت این استانداردها در کارگاه‌های ساختمانی درون شهری نیز امری بسیار ضروری است. به این ترتیب ریسک خطر برای ساختمان ها و خیابان‌های اطراف به شکل قابل توجههی کاهش پیدا خواهد کرد.
استاندارد ماشین الات
دیگر استاندارد امنیتی مربوط به رانندگان ماشین‌آلات سنگین و سبکی است که در محوطه‌های کارگاهی تردد می‌کنند. با کنترل منظم ترددها و برقراری قوانین لازم داخل محوطه می‌توان ریسک برخورد و حوادث را تا حد قابل توجهی کاهش داد. قبل از استخدام رانندگان نیز لازم است از میزان تخصص و سلامتی آنها اطمینان لازم را کسب کرد. استفاده از محافظ مناسب اطراف ماشین‌آلات و صدای بوق رسا که نشان دهنده شروع فعالیت این دستگاه‌هاست از ملزومات محوطه‌های کارگاهی است.
استاندارد هوای محیط کار
دیگر استاندارد ارائه شده توسط HSE مربوط به پاکی هوا در محیط کاری است. با توجه به تاثیرگذاری بیش ار حد هوا در سلامتی و ایمنی کارکنان، کنترل کیفیت هوا در محوطه کاری از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. فاکتورهایی که در مورد کیفیت هوا مورد بررسی قرار خواهد گرفتف میزان اکسیژن، دما و رطوبت هوا است. میزان آلودگی و درات معلق نیز به شکل دائمی کنترل شده و از سلامت هوا اطمینان حاصل خواهد شد.
ریسک آتش و انفجار
بعد از اطمینان از کیفیت هوا، نوبت به بررسی محوطه از نظر ریسک پذیری قرار گرفتن در معرض آتش و انفجار می‌رسد. به همین منظور تمام محل‌هایی که ممکن است باعث آتش و انفجار شوند باید به صورت مستمر مورد بررسی قرار گیرند. انبارهایی که ممکن است دارای ذخایری از اجناس قابل اشتعال باشند، دارای اهمیت بسیار زیادی بوده و بررسی آنها نیز به صورت مداوم انجام می شود. یکی دیگر از محل هایی که بررسی آن از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است نقاطی است که در آنها احتمال جرقه و شعله ور شدن وجود دارد.
محل اتصالات برق و تجمع سیم‌های برق از جمله این محل‌ها هستند. در ادامه این استانداردها پیش بینی تجهیزات اطفاء حریق و متخصصان این امر نیز برای تمامی محیط‌های کاری امری بسیار ضروری است، تا در صورت بروز حادثه به سرعت وارد عمل شده و مانع از بروز خسارت‌های بیشتر شوند. در ادامه اموزش نیروها برای مراحل اطفاء حریق اولیه نیز از اهمین بسیار بالایی برخوردار است که به موجب آن می شود مانع از بروز بسیار از حوادث آتش سوزی به صورت غیرمترقبه شد.
مدیریت مواد قابل اشتعال
دیگر استانداردهای HSE شامل مدیریت مواد قابل انفجار، مواد شیمیایی و مواد قابل اشتعال می شود. به موجب این استانداردها لازم است که نگهداری و انبار کردن این محصولات در بهترین شرایط و به دور از خطر صورت بپذیرد. تمامی مواد از این دست ملزم به به داشتن برچسب‌هایی برای معرفی محصول و خطرات آن هستند و افرادی که برای سر و کار داشتن با این مواد انتخاب می شوند افراد خاص و آموزش دیده خواهند بود. به این ترتیب ریسک استفاده از این مواد تا حد زیادی کاهش پیدا خواهد کرد.
استاندارد سیستم‌های الکتریکی
دیگر استاندارد HSE مورد نظر برای امنیت محیط کار، استانداردهای مربوط به سیستم الکتریکی است. به همین منظور ارزیابی سیستمک‌های الکتریکی و دستگاه‌هایی که با برق کار می‌کنند از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. برای استفاده از این دستگاه‌ها نیز افراد باید حداقل های آموزش استفاده را از سر گذرانده باشند و با دستگاه‌های برقی اشنایی کامل را داشته باشند.
استاندارد بالابرها و جرثقیل‌ها
استانداردهای HSE در زمینه استفاده از جرثقیل و بالابر نیز کاملا مشخص بوده و دارای حداقل‌های مربوط به خود است. استفاده از اپراتورهای متخصص و بررسی مداوم و مستمر این جرثقیل‌ها از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و باقی استانداردهای HSE در مورد این ماشین‌آلات حول محور این دو مورد تهیه و تبیین شده‌اند.
استاندارد کار در فضای باز
در صورت کار در فضای باز و اب و هوای نامناسب، استانداردهای HSE حداقل‌هایی را برای تامین امنیت و ایمنی کارکنان تهیه کرده است. به همین منظور در قدم اول پیش بینی و اعلام خطر از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. به این ترتیب به کارکنان این فرصت داده خواهد شد تا در اولین فرصت محل پرخطر را ترک کنند. استفاده از تجهیزات ایمنی نیز نقش بسیار اساسی در محافظت از کارکنان در این شرایط ایفا می‌کند. آموزش صحیح کارکنانی که در این شرایط قرار می‌گیرند نیز از اهمین بسیار بالایی برخوردار است.
فرآیندهای پرحرارت
استانداردهای HSE در مورد فعالیت‌های که شامل فرآیندهای پرحرارت هستند نیز کاملا مشخص است. برای تامین امنیت افرادی که به کارهایی مانند جوشکاری و برش مشغولند، رعایت این استانداردها از اهمیت بسیار زیادی برخوردار بوده و خطرات را تا حد زیادی کاهش می‌دهد. در قدم اول برای این فعالیت‌ها افرادی مورد استفاده قرار خواهد گرفت که دارای تخصص‌های لازم باشند. لازم به ذکر است که در این زمینه استفاده از تجهیزات ایمنی لازم مانند دستکش جوشکاری، عینک جوشکاری و لباس جوشکاری از مهم‌ترین استانداردهای HSE به شمار می روند. در محل انجام این فرآیندها استفاده از وسایل اطفاء حریق نیز بسیار پراهمیت هستند.
تجهیزات ایمنی
تجهیزات ایمنی خود دارای استانداردهایی هستند که رعایت انها از مهم‌ترین بخش‌های دستورالعمل‌های HSE به شمار می رود. استفاده از تجهیزات ایمنی استاندارد پیش پا افتاده‌ترین نکته‌ایست که باید به آن توجه ویژه‌ای داشت. در زمینه هر فعالیت و جایگاه شغلی، استفاده از تجهیزات ایمنی مناسب با آن جایگاه بسیار حائز اهمیت است.
استانداردهای محیطی
بخش سوم از استانداردهای HSE مربوط به ایمنی محیط کار می شود. در این بخش به معرفی استانداردهای محیطی تعیین شده توسط HSE خواهیم پرداخت که کارفرمایان ملزم به رعایت آن در محیط‌های کاری هستند. رعایت این استانداردها به اندازه کنترل ایمنی و سلامت کارکنان اهمیت داشته و در پاره‌ای از مواقع به دلایل محیط زیستی و تاثیرپذیری افراد بیشتر، از اهمیت بالاتری برخوردار است.
حداقل استانداردهای محیطی
اولین و مهم‌ترین استاندارد محیطی تعیین شده توسط HSE، کیفیت هوا است. کیفیت هوا در محیط کاری باید به صورت دائم کنترل شده و تحت نظارت دائمی باشد. کیفیت هوا از نظر مییزان ناخالصی‌هایی که وارد آن می شود مورد بررسی قرار می‌گیرد تا در محدوده بی خطر برای کارکنان و محیط زیست قرار داشته باشد. قوانین مختلفی در مورد کیفیت هوا در کشورهای مختلف وجود دارد و استانداردهای HSE نیز به گونه‌ای تعیین شده تا در هر کشور بر مبنای قوانین مربوط به کنترل کیفیت هوا، قوانین به مرحله اجرا در آیند.
گازهای گلخانه‌ای
در بخش دیگر از استانداردهای HSE با حداقل استانداردهای مربوط به گازهای گلخانه‌ای مواجه می شویم. از انجایی که گرمایش زمین به یکی از بزرگترین دغدغه‌های دنیای مدرن تبدیل شده است، HSE قوانینی را مربوط به میزان آلاینده‌ها و گازهای گلخانه‌ای که بزرگترین عامل گرمایش زمین هستند مشخص کرده است. به همین منظور شرکت‌ها و کارخانه‌ها موظفند منبع گازهای گلخانه‌ای را شناسایی کرده و میزان ورود این گازها به جو را تا حد امکان کنترل کنند. تا حد امکان استفاده از ابزار و وسایل با مصرف حداقل انرژی و تولید گازهای گلخانه‌ای پیشنهاد می شود. کارخانه‌ها و شرکت‌ها همچنین موظفند منابع مواد از بین برنده اوزون را شناسایی کرده و از ورود آنها به جو جلوگیری کنند. طراحی دستگاه‌های مورد استفاده باید به شکلی باشد که کمترین میزان اتلاف انرژی را داشته باشد. در نتیجه اتلاف انرژی کمتر میزان کمتری از گارهای گلخانه‌ای وارد جو می شوند.
مواد هیدروکربنی
بخش دیگر استانداردهای محیطی HSE شامل انتقال و از بین بردن مواد نفتی و روغنی و درکل مواد هیدروکربنی استفاده شده است. این مواد باید در محل‌های مخصوص در بسته مانند تانکرها نگهداری شوند و در صورت ریخن بر روی زمین با توجه به استانداردهای موجود و با کمک مواد مورد تایید به سرعت پاکسازی شوند. وسایل و تجهیزاتی که در تماس با این مواد هستند نیز شامل این قوانین می شوند. این تجهیزات شامل قطعاتی مانند فیلتر روغن، بشکه‌ها و مخازن نگهداری از این مواد و بسیاری از وسایل و تجهیزات دیگر است. این مواد به هیچ عنوان نباید در محل‌های غیر استاندارد سوزانده شوند. به همین منظور لازم است که این مواد به صورت استاندارد و بر اساس پروتکل‌های موجود به محل‌هایی که به این منظور طراحی شده‌اند منتقل شوند.
حفاظت از گونه‌های طبیعی
استانداردهای HSE شامل قوانینی برای محافظت از گونه‌های طبیعی حیوانی و گیاهی منطقه نیز می شود. به همین منظور کارخانه‌ها و محیط‌های کارگاهی موظفند طرحی برای حفاظت از گونه های طبیعی که در منطقه فعالیت آنها وجود دارند ارائه کرده و بر اساس آن پیش روند تا حداقل تاثیر را بر این گونه‌ها داشته باشند. این واحدها موظفند که بر انجام شدن این طرح‌ها و درستی اجرای آن نظارت کامل داشته باشند.
مدیریت منابع آبی
یکی از مهم‌ترین شاخه‌های استاندارد HSE در زمینه محیط زیست، مدیریت منابع آبی است. فعالیت‌های کارگاهی و صنعتی به هیچ عنوان نباید در میزان و کیفیت منابع آبی محلی تغییری ایجاد کند. هر کارگاه و کارخانه قبل از شروع فعالیت خود موظف است برنامه‌ای برای مدیریت منابع آبی محلی ارائه دهد. این برنامه باید شامل طراحی ساختار و زیرساخت‌‌هایی شود که بر روی منابع آبی محلی تاثیر مستقیم دارند. این نکته بسیار حائز اهمیت است که زمانی که در مورد منابع ابی محلی سخن گفته می شود، این منابع شامل هر دو منابع آبی سطحی و زیرزمینی می شود.
میزان پسماندهای آبی که وارد چرخه آبی منطقه می شود نیز بسیار حائز اهمیت بوده و استانداردهای دقیقی به این منظور تبیین شده است. واحدهای صنعتی موظفند از منابع آبی منطقه به صورت مداوم نمونه برداری کرده و از استاندارد بودن کیفیت آب منطقه و عدم تاثیر پذیری آن از فعالیت‌های این واحد اطمینان حاصل کنند. یکی دیگر از نکاتی که در استانداردهای HSE به آن اشاره شده، کنترل و نظارت بر تمامی تجهیزات به منظور جلوگیری از هرگونه نشتی داخلی و خارجی سیستم آبی واحد صنعتی است.
تولید صدا و لرزش
از دیگر استانداردهای HSE در زمنیه محیط زیست، می‌توان از استانداردهای مربوط به به میزان لرزش و تولید صدا در محیط اشاره کرد. آلودگی صوتی که یکی از بزرگترین مشکلات طبیعی دنیای امروز به شمار می رود به حدی حائز اهمیت است که استانداردهای HSE جداگانه‌ای برای آن تعیین شده است. تمامی واحدهای کارگاهی، صنعتی و تولیدی موظف به نگه داشتن حد آلودگی صوتی و لرزشی خود در پایین‌ترین سطح ممکن و در حد استاندارد هستند. رعایت این استانداردها هم برای واحدهای صنعی واقع در طبیعت، و هم در کارگاه‌های شهری از اهمیت بالایی برخوردار است.
شرایط ظاهری
یکی دیگر از استانداردهای HSE مربوط به شرایط ظاهری واحدهای کارگاهی و صنعتی است. این واحدها موظفند حداقل استانداردهایی را به منظور حفظ ظاهر محیط به بهترین شکل خود هستند. امروزه شاهد زیباسازی ظاهر کارگاه‌های ساختمانی به وسیله گلدان بتنی، و سایر تجهیزات در سطح شهر هستیم. یکی دیگر از موارد مربوط به استانداردهای HSE در زمینه حفظ زیبایی ظاهری محیطی می شود، میزان آلایندگی نوری در طول شب است. میزان نور در طول فعالیت‌های شبانگاهی باید در حداقل میزان خود قرار داشته باشد.
مدیریت پسماندها
از دیگر استانداردهای HSE در زمینه محیط زیست، می‌توان به مدیریت پسماندها اشاره کرد. مدیریت پسماند نیز باید به گونه ای باشد که کمترین اثر را بر روی محیط زیست داشته باشد. پروتکل‌های اعلام شده در زمینه پسماندهای شیمیایی و خطرناک شامل موارد بسیار بیشتری می شود. این استانداردها شامل مواردی مربوط به میزان پسماندها، محل نگهداری آنها، مخازن نگهداری آنها و طریقه و محل منهدم سازی آنها می‌شود. فرایند مدیریت پسماندها باید به صورت مداوم تحت نظارت و کنترل قرار گیرد و از رعایت آنها اطمینان کامل حاصل شود.
با توجه به حرکت جهان به سمت صنعتی شدن بیش از پیش و ورود انسان به محیط زیست به منظور بهره برداری حداکثری از منابع موجود، لازم است که با پیروی از استانداردهای HSE در هر سه زمینه، از سلامت کارکنان، ایمنی و حفظ محیط زیست به بهترین شکل ممکن اطمینان حاصل نماییم. رعایت این استانداردهای HSE نه تنها به حفظ محیط زیست و امنیت کارکنان کمک می‌کند، بستری را قراهم می‌کند تا کارفرمایان نیز به شکل بهینه از بسترهای موجود استفاده کرده و بالاترین راندمان را از محیط کاری به دست آورند. در نتیجه استاندرادهای HSE را می توان بهترین راهکار برای طرفین دانست به شکلی که کارفرایان، کارکنان و محیط زیست، همگی به اتفاق بیشترین سود را از رعایت آن خواهند برد.
سلام
مقاله بسيار خوب ، آموزنده و كاربردي بود.
سپاس